Część czwarta

Zmierzchało, kiedy Smokey i Jem usiedli przed barakiem na kawałku plecionego chodnika, ściskając w dłoniach metalowe garnuszki, w których zaparzyli trochę zbożowej kawy. Gorąca kawa grzała przyjemnie, siedzieli więc tak, parząc sobie dłonie, słuchając niosących się po obozowisku głosów i obserwując unoszący się w dole nad miastem dym. Gdyby obejrzeli się za siebie, dostrzegliby jeszcze szare kłęby, bijące nad kopalnią.

— No — odezwał się Smokey, przerywając ciszę — powiedz jeszcze, co w domu.

Jem wypił ostatni łyk swojej kawy i odstawił garnuszek na bok, wiercąc dnem w ziemi tak, żeby nie przewrócił się w proch. Smokey wyjął zza paska od spodni zawinięty w brązowy papier tytoń.

— Początkiem kwietnia, jakżeś przysłał telegram, Seim zaczął kombinować. Przyłazili nowi goście w garniturkach, łazili po korytarzach, pytali, żeby ich zaprowadzić a tu, a tam, Seim sam przyłaził, Nelson też się kręcił. I nagle przestali, o tak. — Jem pstryknął palcami. — I się zaczęło. Że ceny nie takie, że tamto, że siamto, że płacić nie będą. Wylie Prescott zorganizował, żeby nie chodzić do roboty.

— Iście nie chodzili? — zdziwił się Smokey, żując już tytoń.

— Trochę nie chodzili, ja chodził dalej, brałem co się dało, robiliśmy w połowę mniej ludzi niż normalnie, ogarnialimy i górę, i dół. Seim pojechał na trochę do Spearfish i jak wrócił za dwa tygodnie, to mówi: wszystko już, wszystko w porządku. I nam zapłacił więcej, a Wyliego i jeszcze paru wywalił. Wylie się potem w jedną noc całkiem z miasta zabrał.

— Co bądź, co bądź — westchnął Smokey, który dobrze znał zarówno Seima, jak i Prescotta. U jednego długo pracował, z drugim jeszcze dłużej się zachodził.

— Wylie, jak się już z Seimem rozmówili, dopadł jeszcze Nelsona, jak szedł świeżo odprasowany i pachnący do biura, z teczką i wypiętym brzuchem, i jak go Wylie nie złapie za fraki, jak mu nie powie: panie, ty se ten kurwidołek w dupę wsadź, bo jeno do dupy to się to wszystko nadaje — zaśmiał się Jem, świetnie naśladując przepalony i przepity głos Wyliego. — Sam widziałem.

Gdyby nie odciągnęli go wtedy od Jamesa Nelsona, dumnego współwłaściciela kopalni Broken Boot, znanego z tego, że nigdy nie brudził sobie rąk i zawsze był obrzydliwie wyszorowany i wypucowany, pewnie doszłoby do bitki. Chodziły przecież słuchy, że Wylie, zanim przybył do Deadwood, dosłownie zagryzł jakiegoś faceta w Rapid City, bo ten migał się od oddania mu pięciu dolarów.

— Stary dureń — roześmiał się Smokey, a zaraz po śmiechu przyszedł gwałtowny kaszel. Pomęczył się chwilę, machając przy tym ręką na znak, że nic mu nie jest. — No, dalej mów. Ciekawym jeszcze.

— No i potem był chwilę spokój, ale ja już wiedział, że tam nie zostaję. Mowy nie było. To, co żeś przysłał, zostawiłem mamie i umówiliśmy się, że trochę odłoży, żeby Ollie poszła do szkoły, tak  jej przykazałem, że Ollie ma iść, a to, co mi z łaską Seim zapłacił za dwa tygodnie zasuwania jak jakiś kret, poszło na drogę. Do Pierre sam poszedłem, a jak tam siadłem w pociąg, to trochę skakałem na gapę, trochę płaciłem, czasem coś mi się udało, a od Salt Lake już samo poszło.

— Ja żem tu miesiąc jechał, a po drodze takem w Salt Lake przybalował z Mormonami, że jużem myślał, że tam na zawsze zostane — zarechotał Smokey, a jego śmiech poniósł się po okolicy, nad którą zapadł już zmierzch.

Mgła spowiła cienką powłoką przygotowujące się do snu miasto, w oknach pozapalały się żółte światła, a strzeżona przez ciemne sylwetki wzgórz Belmont zwalniała kroku przed nocną szychtą, na którą już narzekały niosące się echem po obozowisku namiotów ochrypnięte głosy, a pchane po torach wagony, pełne wydobytych spod ziemi skał, tłukły się głucho po torach.

Smokey, wprawiony w doby humor wspomnieniem swojej przygody podczas przeprawy przez Utah, zaczął cicho śpiewać, choć talentu nie miał zupełnie.

O mourner, let’s go down, let’s do down, let’s go down

O mourner, let’s go down, down in de valley to pray[1]

Kiedy skończył, wstał i zniknął na chwilę we wnętrzu baraku. Wrócił z pordzewiałą lampą naftową, o której Jem myślał, że już się nie zapalała, a jednak ogień płonął. Płomień był niewielki, ale trzymał się prosto i dzielnie.

— Dobrze, żeś mnie wyrwał z Deadwood — odezwał się po chwili ciszy Jem. — Jakby nie ty, to bym tam został już na zawsze. Hester Adamson pamiętasz?

— Od Szuflady Adamsona? — zapytał Smokey, starając sobie przypomnieć, o którą z pięciu córek Bookera Adamsona, przez swoją wielką, kwadratową, wysuniętą szczękę zwanego Szufladą, mogło chodzić. — Ta czarna, nie? Niebrzydka była. Co z nią?

— Mama koniecznie chciała, żebym się z nią żenił, póki wolna. Nie mówię na Hester nie, ale użerać się potem z Szufladą siedzącym w chałupie po drugiej stronie gościńca? Chybaby mi musiał dopłacić. Uwiązaliby mnie w Deadwood jak psa, przy domu i przy kopalni, a ja tak nie chcę — powiedział Jem, a w jego głosie zabrzmiała determinacja. — Nie chcę. Opal i Blaine — mówił o swoich młodszych siostrach — mogą już coś pracować, pomogą mamie. Za Dinah od jesieni lata Norris Harrods, to za niego wyjdzie, Ollie pójdzie w końcu do szkoły, mama obiecała, że zawsze na nią odłoży trochę z tego, co jej wyślę. Lepiej, żebym był tutaj, niż tam — mówił, już bardziej do siebie niż do Smokeya, jakby sam się przed sobą usprawiedliwiał.

Smokey słuchał i rozumiał. Jema dręczyły wyrzuty sumienia — odkąd zniknął Worthy, praktycznie przejął jego rolę. Miał ledwie szesnaście lat, kiedy wszystko zwaliło mu się na głowę. Smokey był jeszcze wtedy w Deadwood i próbował mu pomagać, gdy Lois, zrozumiawszy, że Worthy już pewnie nie wróci, załamała ręce, położyła się do łóżka i leżała tak prawie dwa miesiące, póki trochę się nie pozbierała. Jem chodził wtedy dzień w dzień do kopalni, z dwóch został nagle z jedną wypłatą na sześć osób, a w wolnym czasie, którego nie miał, próbował przypilnować sióstr. Przez chwilę robił im i za ojca, i za matkę.

Oczywiście, że czuł się winny, kiedy wreszcie postanowił zrobić coś dla siebie. Gdyby ktoś go zapytał, czy był pewien, że matka i siostry sobie bez niego poradzą, skłamałby, że to jasne jak słońce, ale tak naprawdę nie mógł wiedzieć, czy Lois znowu nie przestanie interesować się życiem, czy na pewno starczy im na wszystko pieniędzy i czy, na czym mu tak bardzo zależało, na pewno wystarczy ich, żeby Ollie poszła do szkoły.

Lois, która trochę umiała pisać i czytać, nigdy nie próbowała przekazać tych umiejętności żadnemu ze swoich dzieci — nie miała na to czasu ani ochoty, bo sama ledwo sobie radziła z dłuższymi wyrazami, zresztą, Lois generalnie niewiele potrafiła zrobić porządnie. Jem, który zamiast do szkoły poszedł do kopalni, jak wiele dzieci w Deadwood, potrafił się krzywo podpisać, ale męczył się nad czymś dłuższym niż własne nazwisko, a telegramy od Smokeya czytała mu pracująca na poczcie piegowata Dot, bo sam dukałby je z godzinę. Liczył za to lepiej od matki — jasne, że najpierw odejmował wszystko tak, żeby zostały mu jak najprostsze liczby, ale zawsze wiedział, ile jeszcze pieniędzy mu zostało.

— Zaplanowałżeś co? — zapytał Smokey. Musiał odchrząknąć, bo własny głos nie chciał go słuchać, pewnie dlatego, że znowu zaczął myśleć o domu, o Deadwood, o Worthym, o Lois i dziewczynach.

— Trochę myślałem — przyznał Jem po chwili milczenia, bo póki co tylko co jednego miał pewność: dla niego Tonopah było tylko przystankiem po drodze. Do domu wracać nie zamierzał, musiał więc iść do przodu. Tylko w którą to było stronę?

— I coś wymyślił?

— Podoba mi się Kalifornia. Hrabstwo Orange nieźle brzmi.

— Nieźle — przytaknął Smokey.

Wyobraził sobie, jakby to było, zobaczyć kiedyś ocean. Zupełnie nie dziwnym zbiegiem okoliczności, Jem pomyślał o tym samym. Przez całe życie oglądali tylko góry, lasy i pustkowia, łykając przy tym piach na drodze i czarny pył w kopalni. Jakby to było, stanąć przy drzewie pomarańczy, dojrzewających w wysoko stojącym na niebie słońcu, i widzieć od tego drzewa błękitną wodę, aż po horyzont?

Siedzieli w ciszy, przypatrując się cichnącemu po całodziennej gonitwie miastu, każdy zajęty swoimi myślami.

— Ale gdzie mnie tam do Kalifornii, z rok tu trza będzie przesiedzieć albo i więcej — zszedł z powrotem na ziemię Jem.

— Nie martw ty się nic, już ja wiem, co zrobimy, cobyś sie nie nudził. — Smokey uśmiechnął się przebiegle. — A tera tyłek do góry, kubek i do spania, od szósty robota, za pietnaście z nocy wyłażo, kto spóźniony to na liste, trzy wpisy i do biura, czwarty i do domu, a dom daleko — dodał szybko, zrywając się na równe nogi. Zwinął chodnik, na którym siedzieli, w rulon i wcisnął go Jemowi razem z dwoma garnuszkami po kawie oraz lampą i popchnął w stronę baraku. — No, spać.

— A ty gdzie? — zaprotestował Jem, widząc, że Smokey spać się nie wybierał.

— Sprawe mam. Nie twój interes. Jak wróce, to masz spać. I żebyś sie po obozie beze mnie nie włóczył.

Obrażony Jem wymamrotał coś pod nosem, ale posłuchał. Nie zasnął jednak, póki dużo później, gdy głosy w obozie ucichły prawie na dobre i słychać było tylko nigdy nie ustające w swoim trudzie Belmont i Mizpah, nie wrócił Smokey, przynosząc ze sobą zapach miasta i damskiej wody kolońskiej. 

---

[1] The Good Old Way (1867)